Compulsief eetgedrag en afslanken

Wij zijn van mening dat iedereen weet wat hij/zij moet doen als je wil afslanken. Alleen, wie doet het en wie houdt het vol? In onderzoek zie je dat na 5 jaar 80% van het verloren gewicht alweer terug was [1]. Dat lijkt dus een onmogelijk taak, maar één ding is zeker: niet alleen leefstijlverandering speelt een rol.

Alle diëten zijn hetzelfde

In werkelijkheid hebben alle hype-diëten over het algemeen hetzelfde doel, namelijk: afslanken. Het is maar een klein deel dat een hype-dieet volgt, omdat ze denken hiermee oud te worden. Zo zijn alle (hype-)diëten gebaseerd op een calorie-restrictie [2]. Of te wel: minder kilocalorieën eten dan dat je nodig hebt. Dat komt erop neer dat je gerust na 20:00 kunt eten en dat je niet meer vet verbrandt als je ineens koolhydraatarm eet.

Wat is dan wel belangrijk om vol te houden?

Het is belangrijk om een afslag te nemen naar psychologie. Zoals eerder gezegd: iedereen weet wat hij/zij moet doen om af te slanken, maar niemand doet het levenslang. Dit betekent dat motivatie en gedrag van belang zijn. In dit verhaal zullen wij niet ingaan op de motivatietheorieën en specifiek gedrag, maar meer over een psychologische term wat bij veel mensen wel eens terugkomt: compulsief eten. Alleen, wat betekent die term?

Compulsief eten als probleem

Allereerst moet je weten wat compulsief gedrag is volgens neuro-onderzoek [3]:

“Compulsivity, defined as a strong, irresistible internal drive to perform an action, typically contrary to one’s will”

Dit is vertaald: een sterke interne drang om een actie te moeten doen, terwijl het tegenovergestelde is van wat je werkelijk wil. Dus als jij een doel hebt om tien kilogram te verliezen, dan wil je natuurlijk minder grotere porties eten of ongezonde snacks laten staan. Als je bijvoorbeeld moet eten en je dit niet wil, dan wordt dat gezien als compulsief eten. Zo onderscheidt onderzoek [3] compulsief eten in drie elementen: (1) gewoon overeten, (2) overeten om een negatieve situatie te ontladen en (3) overeten ondanks de negatieve en averechtse consequenties. Hieronder een korte uitleg over de drie elementen:

1. Gewoon overeten

Zo blijken obese mensen een soort “attention-bias” (voorkeur van aandacht) voor bepaalde smakelijke producten (door vet, suiker en zout) te hebben [3]. Zoals je weet zijn dit vaak de calorierijkere producten, waardoor de kans op een calorie-overschot groter wordt.

2. Negatieve situatie ontladen

Daarnaast blijkt het dat er twee onderliggende neurologische processen (vanuit de hersenen) een rol spelen bij overeten: (1) verminderde beloon-effect (uiteindelijk) en (2) terugtrekkende negatieve emoties [3]. Deze processen worden gekenmerkt doordat andere levensprikkels minder belangrijk worden tijdens het overeten. Denk aan: dysforie (prikkelende stemming) en bijvoorbeeld angst. Hieronder een korte conclusie aan de hand van deze bovenstaande informatie:

Het overeten zorgt ervoor dat je beloningssysteem in een korte termijn gestimuleerd wordt, maar minder goed werkt op de langere periode en dus negatief kan werken. Daarnaast vermindert overeten op de korte termijn juist de negatieve gevoelens.

Zelfs op de langere termijn kan “comfort food” (waar je op de korte termijn goed bij voelt) je negatieve gevoelens versterken [3]. Kijk dus uit als je jouw gevoel gaat volgen bij bepaalde eetmomenten. Wees bewust, maar kijk uit of het niet compulsief eetgedrag wordt, want dan wordt geadviseerd om een professional hiervoor te vinden!

3. Overeten ondanks de negatieve en averechtse consequenties

Nu wordt het iets moeilijker om het makkelijker uit te leggen, want in een onderzoek [3] geven ze twee tegenovergestelde systemen bij overeten. Een “GO” systeem (hersenen: dorsolaterale prefrontale cortex, cingulate cortex en orbitofrontale cortex) en een “STOP” systeem (hersenen: ventromediale prefrontale cortex). Bij overeten wordt het “STOP” systeem verminderd. Bij sommige vormen van obesitas en Binge Eating Disorder (BED) worden afwijkingen gevonden in het “STOP” systeem. Deze afwijkingen zorgen ervoor dat jouw impulscontrole wordt verminderd, waardoor je meer gaat eten.

Wat kun je verder zien als compulsief eten?

Uit dit compulsieve eetgedrag kunnen bepaalde eetstoornissen worden ontwikkeld, denk aan: Binge eating disorder (BED). Een “eetbui eetstoornis”, welke ook terugkomt in de DSM-5 (zie eerdere uitleg). Hieronder de punten die bij een binge eating disorder terugkomen [4]:

• Terugkomende momenten van eetbuien. Een moment wordt gekenmerkt door het volgende:
  1. Het binnen een beperkte tijd (bijvoorbeeld twee uur) eten van een hoeveelheid voedsel die beslist groter is dan wat de meeste mensen in eenzelfde periode en onder dezelfde omstandigheden zouden eten
  2. Een gevoel de beheersing over het eten tijdens het moment kwijt te zijn (bijvoorbeeld het gevoel dat men niet kan stoppen met eten of zelf kan bepalen wat of hoeveel men eet)
• De momenten van eetbuien gaan gepaard met drie (of meer) van de volgende criteria:
  1. Veel sneller eten dan gewoonlijk;
  2. Dooreten tot een ongemakkelijk vol gevoel is bereikt;
  3. Grote hoeveelheden voedsel verorberen zonder fysieke honger te voelen;
  4. In eenzaamheid eten uit schaamte over de grote hoeveelheid voedsel, die gegeten wordt;
  5. Na het overeten walgen van zichzelf, zich depressief of erg schuldig voelen.
• Merkbaar ongenoegen over de eetbuien is aanwezig.
• De eetbuien komen gemiddeld ten minste twee dagen per week gedurende zes maanden voor.
• De eetbuien gaan niet gepaard met regelmatig inadequaat compensatoir gedrag (bijvoorbeeld zelf-opgewekt braken; het misbruik van laxantia, vasten of overmatige lichaamsbeweging) en de stoornis komt niet uitsluitend voor tijdens het beloop van anorexia nervosa of boulimia nervosa.

Let op: maak geen diagnose voor jezelf, maar overleg met een juiste professional of het misschien beter voor je is om extra hulp in te schakelen. Wat wij altijd zeggen: elke dag strijden tegen een negatief gevoel is niet hoe jij je leven wil invullen.

Wil jij hulp met je eetgedrag? Twijfel dan niet en kom eens langs met een gratis kennismakingsgesprek!

Referenties

1. Hall, K.D. & Kahan, S. (2018) Maintenance of lost weight and long-term management of
   obesity. The Medical Clinics of North America
2. Obert, J., Pearlman, M., Obert, L. & Chapin, S. (2017) Popular Weight Loss Strategies: A Review of Four Weight Loss Techniques. Current Gastroenterology Reports
3. Moore, C.F., Sabino, V., Koob, G.F. & Cottone, P. (2017) Neuroscience of Compulsive Eating Behavior. Frontiers in neuroscience volume 11 – artikel 469
4. Naeweb.nl (n.b.) artikel “Binge eating disorder” geraadpleegd op 6-6-2020 via: https://www.naeweb.nl/Binge-eating-disorder-(eetbuistoornis)_30_20.html