Obesitas: hier vind je alles

De bekende organisatie ‘World Health Organization’ voor de gezondheid van de wereld omschrijft obesitas als volgt:

Overgewicht en obesitas abnormale of buitensporige opeenhopingen van vet die de gezondheid negatief kunnen beïnvloeden

Deze omschrijving geeft vooral aan wat er gebeurt bij obesitas, maar niet dat het een chronische ziekte is. Vetweefsel kan worden gezien als een apart orgaan in je lichaam. Het zendt signalen uit of blokkeert belangrijke signalen. Zo kan overtollig vet het hormoon Leptine beïnvloeden. Leptine geeft aan wanneer je vol zit. Wanneer iemand obesitas ontwikkelt, krijgt het lichaam niet meer goed de signalen binnen van Leptine. Hierdoor eet je meer dan dat je nodig hebt. Je leest meer over de gevolgen en symptomen bij een later kopje.

Je kunt stellen dat obesitas een chronische aandoening is waarbij je in een terugkerende negatieve cirkel blijft zitten. Val je af? Dan gaat je lichaam ook protesteren tegen een vermagering. Dat is een lastig probleem waar je niet zomaar vanaf komt.

Om te weten in welke categorie van gewicht je valt, moet je weten dat alles is gebaseerd op de Body Mass Index (BMI). De BMI bepaalt of je ondergewicht, gezond gewicht of overgewicht hebt. Deze bereken je uit door het volgende:

Gewicht in kilogram / lengte² in meters

Voor de niet-wiskundigen onder ons: de twee betekent dat je eerst ‘lengte x lengte’ moet doen. Dus stel je voor dat je 90 kilogram bent en 1.80 meter lang, dan krijg je het volgende:

90 kilogram / (1.80 x 1.80) = 27,8 (BMI)

Na de berekening kun je zien in welke categorie van gewicht je valt. Zo heb je verschillende vormen van gewicht die worden gecategoriseerd. Zo heb je de volgende BMI categorieën:

• Ondergewicht: minder dan 18,5
• Gezond gewicht: 18,5 – 25
• Matig overgewicht: 25 – 30
• Ernstig overgewicht: meer dan 30
• Zeer ernstig overgewicht (morbide): meer dan 40

Zo worden deze richtlijnen gebaseerd op dit onderzoek dat aangeeft dat obesitas in verschillende categorieën zet. De informatie over de categorie van morbide obesitas is gehaald vanaf het Maasstad Ziekenhuis dat deze categorie beschrijft. Bij morbide obesitas is de kans op gezondheidsrisico’s enorm toegenomen. De term komt van het Engels ‘morbid’ dat vaak gekoppeld wordt aan de dood. Die beschrijving hoeft verder geen toelichting! Wil je weten welke gezondheidsrisico’s wij bedoelen? Over de gezondheidsrisico’s van obesitas hebben wij een tijdje geleden een blog over geschreven!

De nadelen van de BMI-formule is dat het niet rekening houdt met erg gespierde mensen of met stevigere botstructuren. De botstructuur is een reden waarom Aziatische mensen andere BMI richtlijnen gebruiken dan bijvoorbeeld Europeanen en Amerikanen!

Wil je meer weten over dit onderwerp? Lees dan onze blog over ‘Wanneer heb je obesitas?’!

In 2023 heeft Nederland van mensen boven de 18 jaar 50% overgewicht, waarvan 15% obesitas (ernstig overgewicht). Deze cijfers komen van het Loket Gezond Leven, dat zijn cijfers haalt van betrouwbare bronnen. Meer mannen hebben overgewicht, terwijl vrouwen meer obesitas hebben.
Zelfs bij kinderen van 4 tot 12 jaar heeft 13% overgewicht en 4% ernstig overgewicht volgens het Loket Gezond Leven.

De overgewichtscijfers zijn schrikbarend en waar mensen individueel wat aan willen doen, maar ook de politiek!

Onze eigenaar Freek heeft zelf ook obesitas gehad in 2002/2003. Een totaal lichaamsgewicht van 140 kilogram en hij is 50 kilogram verloren in 1,5 jaar. In die tijd van Freek was leefstijlbegeleiding minimaal en werd obesitas gezien als een zwakte in discipline. Freek kent de opmerkingen vanuit huisartsen en/of diëtisten in die tijd. Dat was niet makkelijk en dat gebeurt nu ook nog regelmatig. Deze ervaring in begeleiding heeft ervoor gezorgd dat Freek een methode heeft ontwikkeld die verder kijkt dan alleen voeding en sporten. Denk aan diepere begeleiding met alle leefstijlonderdelen, maar ook hoe je in het leven zelf staat. Obesitas heeft invloed op veel onderdelen in je leven!
Nu obesitas steeds meer toeneemt in cijfers, is er serieus onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Dat leidde ertoe dat er meer behandelingen zijn ontwikkeld voor obesitas. Behandelingen die deels op onze methode lijkt, maar ook nieuwe zoals met afvalmedicatie. Niet allemaal even succesvol op de lange termijn, maar dit wordt later beschreven in deze pagina.

Obesitas is een opstapeling van vetmassa. Je lichaam vult vetcellen aan doordat je voeding (in kilocalorieën) inneemt en opslaat. Voeding wordt opgeslagen in je vetcellen, zodra je lichaam deze niet direct gebruikt. Een misvatting is dat insuline (hormoon) ons dikker maakt door een hogere inname van koolhydraten. Insuline helpt bij het opslaan van (voedings)energie in de vetcellen, maar wordt ook weer gebruikt als het direct nodig is.
Vetmassa ontstaat echter niet zomaar, omdat je ineens pech hebt. Je hebt veel verschillende redenen waarom obesitas kan ontstaan:

• Je eet teveel kilocalorieën (energie) en je gebruikt te weinig kilocalorieën (energie)
• Medicatie dat vocht of trek laat toenemen. Trek verhoogt de kans op meer kilocalorieën, terwijl vochttoename een probleem kan veroorzaken in de hoeveelheid beweging.
• Neurologisch aandoeningen, waardoor het brein niet meer goed werkt met signalen met trek hebben/gevuld zijn. Denk aan Niet-aangeboren-hersenletsel (NAH) of dementie bij ouderen.
• Je hele omgeving zit vol met eetverleidingen, zoals thuis, supermarkten, cafetaria’s, veel keuze met thuisbezorgd, enzovoorts
• Politieke besluiten die ervoor zorgen dat bedrijven vrij spel krijgen met hun voedingsmiddelen. Ze proppen de voedingsmiddelen vol met smaakvolle toevoegingen, waardoor je meer kunt gaan eten.

Zo heb je nog veel meer redenen waarom obesitas kan ontstaan. Om je een duidelijk beeld te geven, zijn er drie lagen die gezondheid beïnvloeden:

1. Individuele leefstijlfactoren
2. Werkomstandigheden
3. Drijvende krachten

Deze drie lagen worden door de Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) omschreven. Deze drie lagen zie je in de afbeelding hieronder:

Je hebt niet op alle lagen evenveel invloed. Zo kunnen er politieke besluiten (drijvende krachten) gemaakt worden die invloed hebben op jouw eigen gemaakte eetkeuzes. Denk aan de suikertaks die in 2025 wordt ingevoerd. Dat zal invloed hebben op hoeveel suikerdranken jij gaat kiezen. Of dat ze een groen park aanleggen bij jou in de buurt. Dit kan invloed hebben op de hoeveelheid wandelingen die jij per jaar maakt.
Bij individuele leefstijlfactoren heb jij veel directe invloed. Jij bepaalt welke keuzes je maakt op welk moment. Doe je dat niet? Dan verander je die keuzes en dan is het aangepast. Die nieuwe keuze zal weer worden beïnvloed door andere individuele leefstijlfactoren, je werkomstandigheden of drijvende krachten.

Deze lagen van het RIVM geven duidelijk aan dat obesitas een moeilijk onderwerp is om te behandelen. Daarom kun je nooit zeggen dat het ‘eigen schuld’ is of juist dat het alleen maar aan je omgeving ligt. Beide hebben veel invloed!

Het is niet altijd makkelijk om met obesitas om te gaan. Je kunt veel psychische- en gezondheidsgevolgen krijgen. Zo hebben wij een artikel geschreven over stigmatisering van obesitas. Met stigmatiseren bij obesitas betekent dat je een vooroordeel hebt bij mensen met overgewicht. Een bekend voorbeeld is dat mensen met obesitas altijd lui zijn. Is dat dan ook zo? Veel hooggeplaatste mannen en vrouwen hebben overgewicht en werken keihard. Zijn zij dan ook lui? Of ligt het aan iets anders? Bijvoorbeeld slechte zelfzorg?

De stigmatisering kan leiden tot een isolement van een persoon. Veel mensen durven dan niet meer naar buiten. Zo had onze eigenaar Freek moeite met zwemmen toen hij zwaarder was. Altijd bang voor vooroordelen vanuit de omgeving.

Of kan obesitas op persoonlijk vlak leiden tot verergering van leefstijl. Zo kan beweging en sporten moeilijker. Minder bewegen en sporten leidt tot nog meer gewichtstoename. De verhoudingen van spier- en vetmassa worden dan steeds slechter.

Een totale isolement of eenzaamheid is voor mensen met obesitas geen onbekend terrein. Je kunt niet meer dezelfde (sociale) activiteiten doen als een ander. Veel begrijpen de chronische ziekte ook niet altijd goed. Hierdoor ontstaan er breuken in vriendschappen en leidt tot nog meer eenzaamheid en zelfs angststoornissen & depressies. Deze depressies of eenzaamheid worden ook beschreven in dit onderzoek. Een verwerkingsstijl (coping style) wordt dan weer eten. Eten praat niet terug en leidt tot korte genotsmomenten. Een stukje geluk wat je dan mist in je leven wordt door (ongezonde) voeding opgevuld.

Wil je alle persoonlijke gevolgen lezen vanuit de ministerie van Volksgezondheid? Dan kun je hier alle persoonlijke gevolgen van obesitas nalezen.

De persoonlijke gevolgen van obesitas vinden omstanders vaak niet erg. Waar veel omstanders over vallen is dat obesitas ook veel maatschappelijke gevolgen heeft. Zo betaalt een land aanzienlijk meer geld voor psychische- en gezondheidszorg bij ernstig overgewicht (primaire reden), maar ook arbeidsongeschiktheid en ziekteverzuim (secundaire reden).

De Universiteit van Maastricht beschrijft dat elke volwassene met obesitas €11.500 per jaar kost. Dat is €79 miljard per jaar. Je kunt stellen dat dit maatschappelijk een druk levert op gezondheidszorg.

De oplossing is niet om mensen met obesitas te stigmatiseren of angsten aan te praten over welke gezondheidsrisico’s kleven aan obesitas. De meeste mensen met obesitas weten dat, maar het lukt ze niet om gewicht te verliezen. Welke oplossingen heb je dan wel?

Je hebt nu gelezen dat de gevolgen van obesitas niet mals zijn. Hoe kom je dan van obesitas af? Vooroordelen en veroordelen helpen niet vanuit je omgeving en de gevolgen bewust van maken werkt niet. Wat dan wel?

Zo willen wij je eerst aangeven dat wij in onze blog al aangeven over het aanpakken van de mentale onderdelen bij obesitas.

Hieronder vind je de aangeboden oplossingen in de grote lijnen op persoonlijk vlak:

• Leefstijlbegeleiding en -inrichting
• Therapieën (psychologisch)
• Afvallen met medicijnen
• Bariatrie / maagoperaties

Deze persoonlijke oplossingen worden veel ingezet. Hieronder nemen wij je mee in de verschillende persoonlijke oplossingen:

Zo heb je tegenwoordig met leefstijlbegeleiding de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI), maar ook personal trainers/coaches die helpen met leefstijl. Zo heb je veel personal trainers, maar niet iedere personal trainer/coach is deskundig op het gebied van obesitas. Dat is een reden dat wij onze personal training hebben ingericht op het behandelen van obesitas. Zo is persoonlijke begeleiding één van de betere technieken om te werken aan je leefstijl! In die persoonlijke begeleiding helpen wij je verder met het inrichten van je werk- en woonomgeving, zodat je leefstijl het beste resultaat krijgt.

Daarnaast zijn er steeds meer psychologen die het vakgebied betreden. Zo heb je bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie of psychomotorische therapie. Allebei een therapievorm die op verschillende momenten tijdens de begeleiding worden ingezet. Veel mensen met obesitas mijden de psycholoog, omdat het een spannende nieuwe stap is. De psycholoog kan juist goed samenwerken met ons als diëtist en personal trainers! Een combinatie van drie beroepen die een meer complete aanpak kan aanbieden.

In 2024 is afvallen met medicijnen steeds meer populair geworden. Deze afvalmedicatie noemen ze GLP-1 (injecties voornamelijk). Bij GLP-1 injecties heb je Semaglutide en Liraglutide. Zo heb je voor Semaglutide: Ozempic voor diabetici (suikerziekte) en Wegovy voor Niet-diabetici. Of tegenwoordig Tirzepatide als een wat nieuwer medicijn. En voor liraglutide heb je bijvoorbeeld Saxenda.

Semaglutide spuit je één keer per week, terwijl liraglutide één keer per dag wordt gespoten. Allebei hebben ze een positief effect op trek verminderen.

Wil je meer weten over het afvallen met medicijnen? Lees dan onze blog over alle feiten en fabels bij afvalmedicatie!

Als laatste heb je maagoperaties, of te wel: bariatrie. Deze ingrepen zijn stevig voor het lichaam. Je levert een deel van je kwaliteit van leven in voor een ander deel. Zo lever je het combineren van voedsel (vast en vloeibaar) in voor minder gewicht en een veel lagere kans op gezondheidsrisico’s. Alleen, welke operaties heb je dan om obesitas te bestrijden? Daar heeft onze diëtist Freek wat over geschreven op zijn website: zie hier de blog over maagoperaties en wat ze inhouden.

De persoonlijke oplossingen zijn makkelijker te omschrijven, dan alle oplossingen bij elkaar. Zo heb je ook oplossingen vanuit de overheid. Dat is echt te lastig om te omschrijven in een aantal woorden met zo’n lastig probleem.

Terugval is een probleem wat veel voorkomt bij obesitasbegeleiding. Je lost niet een moeilijk probleem op door steeds hetzelfde te herhalen met diëten. Als je na de eerste keer terugvalt, dan is een tweede poging niet veel beter. Zo beschrijft dit onderzoek dat de mensen met dieet en bewegingsadvies alweer na 1 jaar zo’n 25% van hun verloren gewicht aankwamen. Of zegt dit onderzoek dat na mensen na 5 jaar weer 50% van hun verloren gewicht terug kregen. Wij zijn eerlijk: deze cijfers zijn positief ingesteld. Sommige onderzoeken geven zelfs aan dat 90% van het verloren gewicht weer erop zit na 5 jaar en langer.

Hoe zit het dan met maagoperaties? Deze zijn meer succesvol dan leefstijlveranderingen zonder medicatie. Zo verloren de mensen in dit onderzoek 21 tot 31 kilogram na een maagoperatie. Het terugvalpercentage is voor maagoperaties tussen de 25,4% en 68,1%.

Zoals je leest zijn er veel behandelingen die obesitas proberen te bestrijden. Elke behandeling heeft een nadeel. Ze moeten hulp krijgen van andere vakgebieden om goed te kunnen werken. Zo heeft leefstijlbegeleiding regelmatig hulp nodig van psychologen met eetstoornissen. Of coaching op andere vlakken in het leven, zoals werk en/of (dag)structuur. Zo hebben maagoperaties ook onvoldoende effect als je alleen een operatie uitvoert. Dit moet in combinatie met leefstijlbegeleiding gebeuren, omdat terugval dan anders gegarandeerd is. Je kunt namelijk met kleine voedingsmiddelen al veel kilocalorieën binnenkrijgen.

Op deze pagina zie je geen cijfers over terugval bij het gebruik van afvalmedicatie. Dat komt omdat deze medicijnen altijd samen met leefstijlbegeleiding worden aangeraden. Daardoor kun je terugval niet los koppelen van de begeleiding eromheen.
Wij geloven dat afvalmedicatie pas écht effect heeft als je het combineert met begeleiding van een diëtist en/of personal trainer. Niet als snelle oplossing, maar juist voor een blijvend resultaat. De diëtist helpt om tekorten aan voedingsstoffen te voorkomen, wat vaak voorkomt bij deze medicatie. En de personal trainer helpt om sterker, fitter en gespierder te worden. Die aanpak werkt meestal het best.

Benieuwd hoe wij obesitas aanpakken? Met een doelgerichte aanpak in een privé-omgeving, eigen ervaring met obesitas én samenwerking met andere professionals helpen we je stap voor stap verder! Zo krijg jij weer grip over je leefstijl! Bekijk de aanpak hier.